Po kilku miesiącach od wydania, kończę czytać książkę która wywołała sporą dyskusję w mijającym roku, czyli Piotra Zychowicza Pakt Ribbentrop-Beck.
Książka reprezentuje rzadki u nas gatunek, czyli historię alternatywną, uprawianą także przez osoby znacznego kalibru - Valery Giscard d'Estaing napisał Zwycięstwo Armii Napoleona.
Uczestnicy Salonu 24, zapewne znają podstawową tezę Zychowicza, która jest rozwinięciem Mackiewicza, Górskiego i innych : w 1939 należało zawrzeć porozumienie z Niemcami i razem z nimi zaatakować Stalina. Następnie, w zależności od rozwoju sytuacji, dokonać odwrócenia sojuszy i wraz z Anglo-Sasami, zaatakować Niemcy.
Podstawowy błąd autora polega na przyjęciu przesłanki którą nazwijmy ceteris paribus, czyli wszystko inne takie samo. Otóż my zachowalibyśmy się inaczej, ale inni uczestnicy historii zachowaliby się tak samo. To znaczy, po zawarciu porozumienia Beck-Ribbentrop, Hitler tak samo atakuje Francję w 1940, a rok później, już z rubieży bliższej o 200km, wyprowadzamy sojusznicze uderzenie na Sowiety. Zwycięstwo.
Dobre planowanie bierze pod uwagę reakcję innych uczestników. Reakcją na porozumienie polsko-niemieckie byłoby porozumienie sowiecko-anglo-francuskie zawarte wiosną 1939, czyli odtworzenie sytuacji geopolitycznej sprzed I Wojny z Polską zamiast Austro-Węgier. Wówczas, jak w dobrej partii szachów otwierają się kolejne scenariusze:
- jesienią 1939 zaczyna się wojna pomiędzy takimi blokami,
- bloki cofają się przed konfliktem, następuje zamrożenie na kilka lat
- najgorszy dla nas - powtórka z sojuszu polsko-pruskiego z Sejmu Wielkiego, będącego pruską prowokacją i wstępem do II i III rozbioru.
Książkę mimo to polecam, choć dodatkowo mierzą mnie wielokrotnie powtarzane zwroty typu: "wszyscy to rozumieją poza Polakami". Zbyteczny retoryczny dodatek - wyciąć w III wydaniu.
Paweł Szałamacha
